γράφει η Δρ. Ειρήνη Μάνθου, BSc, MSc, Ph.D. (http://www.moodeat.com)
Η διάθεση καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την απόλαυση στη ζωή μας. Οι εναλλαγές διάθεσης συμβαίνουν από μέρα σε μέρα και από ώρα σε ώρα. Έτσι, μπορεί να είμαστε ευτυχείς, ενεργοί, να έχουμε αισιόδοξα συναισθήματα, να λαμβάνουμε μέρος σε ευχάριστες δραστηριότητες, να αγαπάμε. Αλλά πάλι υπάρχουν φορές που νιώθουμε δυσάρεστα, είμαστε κυκλοθυμικοί, ευερέθιστοι, έχουμε άγχος, κούραση, ακόμα και κατάθλιψη. Σε κάποιο βαθμό όλοι έχουμε νιώσει αυτά τα συναισθήματα που επηρεάζουν σημαντικά την ψυχική και σωματική ευεξία μας αλλά και τη καθημερινότητά μας.
Ωστόσο, καθώς οι άνθρωποι έχουν την τάση να είναι υπέρ της θετικότητας και της ευτυχίας όλοι προσπαθούμε να αυτορυθμίζουμε την κακή μας διάθεση συμμετέχοντας σε ορισμένες δραστηριότητες και ρουτίνες. Οι δραστηριότητες μπορεί να περιλαμβάνουν οτιδήποτε από συμμετοχή σε προγράμματα άσκησης, μέχρι κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, κοινωνικοποίηση, τυχερά παιχνίδια, τηλεόραση κλπ.
Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού ενίοτε στρέφεται στο φαγητό όταν βρίσκεται σε κακή διάθεση.
Απλά σταματήστε την ανάγνωση και προσπαθήστε να σκεφτείτε αν αυτό συμβαίνει σε σας.
Πότε είστε πιο επιρρεπείς να κάνετε κάποιες κακές επιλογές, να σπάσετε τους κανόνες της δίαιτας και να επιλέξετε με βάσει το συναίσθημα της στιγμής κάποιο είδος φαγητού (αυτό δηλαδή που ονομάζουμε comfort food);
Αυτό στην πραγματικότητα μπορεί να συμβεί όταν είμαστε ευτυχείς, για παράδειγμα, σε ένα κοινωνικό γεγονός όπου συνδυάζουμε το φαγητό με καλή παρέα. Αλλά είμαστε πολύ πιο ευάλωτοι στην υπερκατανάλωση τροφής και στις κακές επιλογές τροφίμων είναι όταν είμαστε σε κακή διάθεση.
Η «συναισθηματική διατροφή» συμβαίνει όταν η κακή διάθεση είναι μεγάλη και χρειαζόμαστε ένα καταφύγιο απεγνωσμένα, κάτι που στο παρελθόν μας έκανε να νιώθουμε καλά. Αυτή η συμπεριφορά δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο, όπου ψάχνοντας να τονώσουμε τη διάθεσή μας καταλήγουμε να τρώμε για να καλύψουμε το συναισθηματικό μας κενό το οποίο φαίνεται ως η πιο εύκολη λύση τη δεδομένη στιγμή. Ωστόσο, οι δραστικές αλλαγές στη γλυκόζη του αίματος μπορούν να προκαλέσουν μεταβολές στη διάθεση και έτσι μετά από λίγο η πρόσκαιρα καλή διάθεση εύκολα μεταβάλλεται σε κόπωση και τύψεις και ο κύκλος αρχίζει ξανά.
Δυστυχώς, η προσπάθεια για τη ρύθμιση της διάθεσης, μέσω του «συναισθηματικού φαγητού» είναι η πιο σημαντική αιτία παχυσαρκίας και μακροπρόθεσμα, αν αυτός ο κύκλος δεν σπάσει καταλήγουμε να αποκτήσουμε χρόνιες μεταβολικές νόσους.
Πώς η τροφή ρυθμίζει τη διάθεσή μας
Η άλλη πλευρά του νομίσματος είναι ότι υπάρχουν τρόφιμα που επηρεάζουν θετικά τη διάθεσή μας και επιστημονικά στοιχεία επισημαίνουν αυτή την πολύ ελπιδοφόρα νέα κατεύθυνση έρευνας.
Μπορεί λοιπόν ένα κομμάτι της σοκολάτας να μας κάνει να χαμογελάσουμε ή να ένα φλιτζάνι τσάι να περάσει θετική ενέργεια στον ίδιο τον πότη;
Η επιστήμη έχει στη διάθεσή της τώρα μια τεράστια λίστα ειδών και συστατικών διατροφής για τα οποία υπάρχουν τουλάχιστον κάποιες υποστηρικτικές πληροφορίες για τις θετικές επιπτώσεις τους στη μνήμη, στη γνωστική απόδοση, στην υγεία του εγκεφάλου, στη διάθεση, στον ύπνο και στην επαγρύπνηση, στο τζετ λαγκ και στην πρόληψη της νοητικής έκπτωσης.
Εκείνα τα θρεπτικά συστατικά που έχουν αποδειχθεί ότι είναι πολύ υποσχόμενα είναι τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, οι βιταμίνες και τα ανόργανα άλατα, τα φωσφολιπίδια, ορισμένα βότανα και άλλα. Μερικά ήδη διατίθενται στο εμπόριο σε φυτικά σκευάσματα και συμπληρώματα και άλλα σε λειτουργικά τρόφιμα. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου (γνωστές και ως νευροδιαβιβαστές), όπως η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και η ακετυλοχολίνη που επηρεάζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και συμπεριφερόμαστε, επηρεάζονται από το φαγητό μας. Τα τρόφιμα που έχουν την ικανότητα να επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές είναι το καστανό ρύζι, το σουσάμι, τα ψάρια, τα αυγά, οι μπανάνες, το σπανάκι και πολλά άλλα. Η επιστημονική έρευνα έχει εντοπίσει από πολύ νωρίς ότι η διατήρηση της γλυκόζης του αίματος σε σταθερά επίπεδα τρώγοντας μικρά και τακτικά γεύματα όλη την ημέρα είναι το απόλυτο όπλο κατά των διακυμάνσεων της διάθεσης.
Σε γενικές γραμμές, η κατανάλωση των τροφών με μέτρο και καλό προγραμματισμό κάνοντας ταυτόχρονα έξυπνες επιλογές των συστατικών, μπορεί να εγγυηθεί την συναισθηματική μας ευεξία.
Έχοντας αυτά τα στοιχεία στο μυαλό μας η νέα τάση στο χώρο της γαστρονομίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως υπερβολικά εξεζητημένη. Ξακουστά εστιατόρια και επιχειρήσεις ανά τον κόσμο φτιάχνουν τρόφιμα ανάλογα με τη διάθεση που κάποιος θέλει να επιτύχει. Σύμφωνα με αυτό μπορείτε να παραγγείλετε τρόφιμα που διώχνουν την καταθλιπτική διάθεση ή να πιείτε ποτά που σας κάνουν να νιώθετε ενεργοποιημένοι.
Επιπλέον, νέα μοντέλα διατροφής που έχουν προκύψει μέσα από την επιστημονική κοινότητα, μπορούν να μας κάνουν πιο ευτυχισμένους με την εξωτερική μας εμφάνιση αλλά και με τον εσωτερικό μας εαυτό. Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω η σχέση της διατροφής με την διάθεση φαίνεται να είναι μπερδεμένη υπόθεση αλλά είναι σαφώς πολύ πιο έξυπνο να ρυθμίζει κανείς τη διάθεση μέσα από το φαγητό του, αντί να αφήνει τη διάθεση να ρυθμίζει την πρόσληψη τροφής.
Για αυτό λοιπόν ήρθε η ώρα να μάθουμε να τρώμε καλά, για να αισθανόμαστε και να είμαστε καλά!
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Robert E. Thayer. Calm Energy: How People Regulate Mood with Food and Exercise. ISBN-10: 0195131894, 2001.
Benton D. Carbohydrate ingestion, blood glucose and mood. Neurosci Biobehav Rev. 26(3):293-308, 2002.
Robin B. Kanarek, Harris R. Lieberman. Diet, Brain, Behavior: Practical Implications. ISBN-13: 9781439821565, 2011.
Acumentia. Cognitive Functional Foods – What can we expect to see on the market? Spring 2011